آتنی‌ها در جایی که بعداً معبد پارتنون ساخته شد، شروع به ساخت بنایی کرده بودند که زمانی که هنوز نیمه کاره بود توسط ایرانی‌ها در ۴۸۰ قبل از میلاد به آتش کشیده شد. احتمالاً آن بنا هم معبدی وقف الهه آتنا بود و بعد از نابودی‌اش بیشتر مصالح آن برای ساخت استحکامات انتهای شمالی آکروپولیس استفاده شد.
اطلاعات دقیقی از این معبد در دست نیست و درباره نیمه کاره بودن یا نبودن آن در زمان آتش‌سوزی بحث‌هایی وجود دارد. پی عظیم این بنا از سنگ آهک ساخته شده بود و ستون‌های آن از جنس مرمر بسیار مرغوب بودند. پارتنون کلاسیک بین سال‌های ۴۴۷ تا ۴۳۲ قبل از میلاد و به عنوان نقطه تمرکز مجموعه بنا‌های آکروپولیس ساخته شد. این معبد توسط معمارانی به نام‌های «ایکتینوس» و «کالیکراتِس» طراحی و به الهه آتنا تقدیم گردید. کارکرد اصلی پارتنون نگهداری از تندیس پر ارزش آتنا بود که توسط مجسمه‌ساز برجسته «فیدیاس» از عاج و طلا خلق شد.
با وجود باد، باران، تابش آفتاب و اتفاق‌هایی که در طول زمان باعث فرسایش این ساختمان شده‌اند، هنوز بخش‌هایی از آن باقی مانده و این باقی مانده‌ها، آن‌قدر جذاب و زیبا هستند که هر سال عده زیادی را برای تماشای این ساختمان به یونان و شهر آتن می‌کشانند.
همه این بازدیدکننده‌ها، می‌دانند چیزی که به دیدنش می‌روند، با اصل آن خیلی فرق می‌کند، با ساختمانی که بیشتر از 2500 سال پیش در این مکان ساخته شده است، اما متخصصان به تازگی چیزهایی را درباره تفاوت این ساختمان با اصل آن کشف کرده‌اند که هیچ کس حتی فکرش را هم نمی‌کرد: این ساختمان سفید درخشان، در اصل سفید نبوده است!
این متخصص‌ها می‌دانستند که یونانی‌ها، مجسمه‌ها و ساختمان‌هایی را که از سنگ مرمر می‌تراشیدند، رنگ میکردند، اما در ساختمان پارتنون هیچ اثری از رنگ ندیده بودند، تا اینکه «جیووانی ورّی»، یک پژوهشگر ایتالیایی، به شیوه‌ای خاص از قسمت‌های مختلف ساختمان عکاسی و ذره‌های میکروسکوپی رنگ آبی را در آنها کشف کرد.
در این شیوه، نوری خاص بر مولکول‌های رنگ آبی تابانده و باعث می‌شود این مولکول‌ها نور مادون قرمز از خودشان ساطع کنند؛ آن‌وقت اگر با دستگاهی خاص به قسمت‌هایی که حاوی این مولکول‌ها هستند، نگاه کنیم، آنها را درخشان می‌بینیم.
هر چند تا به حال تنها چند نقطه کوچک آبی روی بخش‌هایی از ساختمان پارتنون دیده شده، اما متخصصان حدس می‌زنند که در رنگ‌آمیزی این ساختمان از رنگ قرمز هم استفاده شده بوده، به‌خصوص در زمینه مجسمه‌های سَردَر این ساختمان.
در ضمن، آنها فکر می‌کنند در خود مجسمه‌ها هم سایه‌هایی از رنگ طلایی به‌کار رفته بوده. این متخصصان می‌گویند فاصله این مجسمه‌ها از زمین بیشتر از دوازده متر است و یونانی‌ها آنها را از این فاصله می‌دیده‌اند؛ رنگ قرمز ملایم در زمینه آنها و همین‌طور طلایی در خود مجسمه‌ها، کمک می‌کرده این آثار بهتر دیده شوند.
پارتنون معبدی به سبک معماری «دوریک»، با هشت ستون در ورودی و هفده ستون در کناره‌ها بود که نسبت ۹:۴ را ایجاد میکردند. این نسبت، تقسیم بندی عمودی و افقی معبد و همچنین سایر روابط بنا مانند فاصله بین ستون‌ها و ارتفاعشان را نیز تحت تأثیر قرار می‌داد. قسمتی که برای قرارگیری تندیس آتنا در نظر گرفته شده بود بسیار بزرگ بود و باعث کوچک شدن غیر معمول ایوان‌های جلویی و عقبی ساختمان می‌شد. یک ردیف از شش ستون دوریک، این ایوان‌ها را حمایت میکردند و یک ردیف ستون متشکل از ۲۳ ستون دوریک کوچک‌تر هم در دو طبقه به دور مجسمه قرار داده شده بودند. استقرار ستون‌های پشت مجسمه اما به شیوه‌ای غیر معمول نسبت به معابد دوریک دیگر صورت گرفته بود. اتاق پشتی برای نگهداری از گنجینه آتنا استفاده می‌شد و چهار ستون برای حمایت سقفش وجود داشت. تمام معابد یونانی به طوری طراحی می‌شدند که فقط از بیرون مورد تماشا قرار بگیرند. بازدیدکنندگان هرگز به پارتنون وارد نشدند و تنها تصویری ناواضح از مجسمه را از بیرون درهای باز تماشا میکردند.
هر چند امروزه بیشتر سازه سالم مانده است، اما طی قرن‌ها آسیب‌های قابل توجهی هم به آن وارد آمد. در ۲۹۶ قبل از میلاد طلاهای به کار رفته در مجسمه آتنا برای پرداخت حقوق سربازان ارتش خارج شدند. در قرن پنجم هم پارتنون تبدیل به یک کلیسای مسیحی شد. در سال ۱۴۶۰ این بنا در قالب یک مسجد ترکی تغییر پیدا کرد. در سال ۱۴۶۰ باروتی که توسط ترک‌ها در داخل معبد نگهداری می‌شد منفجر شده و بخش مرکزی آسیب جدی دید. در سال ۱۸۰۱ تا ۱۸۰۳ بخش‌هایی از تندیس‌های باقیمانده معبد توسط ترک‌ها که آن زمان حاکم یونان بودند به یک لرد انگلیسی به نام «اِلگین» فروخته شدند. یونان بعدها از موزه بریتانیا درخواست کرد تا مجسمه‌ها را برگرداند اما آنها این تقاضا را رد کردند.
معبد پارتنون را شاید بتوان نهایت نبوغ معماری یونان باستان و پیوند سادگی و قدرت دانست. این بنا را با رعایت دقیق تناسبات ریاضی و اشکال مقدس ساختند. هزینه ساخت معبد بر خلاف چیزی که به نظر می‌رسد توسط آتنی‌ها تأمین نشد؛ این معبد را از طریق خراجی که دولت‌شهرهای تحت حمایت آتن می‌پرداختند بنا کردند. بازدید از معبد پارتنون شما را با دوران طلایی یونان در زمان حکومت «پریکْلِس» آشنا کرده و می‌توانید شکوه و نظم خاص آن را تحسین کنید.
درباره پارتنون:
یونانی‌ها این ساختمان را حدود قرن پنجم پیش از میلاد، برای الهه‌ای به نام «آتِنا» ساخته بودند، الهه‌ای که آنها فکر میکردند نگه‌دارنده مردم شهر آتن است. پارتنون در حقیقت در آن زمان جانشین ساختمانی قدیمی‌تر شده بود که حالا ما به آن «پارتنون قدیمی‌تر» می‌گوییم. پارتنون قدیمی‌تر، زمان جنگ ایران و یونان از بین رفته است.
پارتنون، مهم‌ترین اثر معماری دوره هنر کلاسیک یونان است که تا امروز باقی مانده و مجسمه‌های سردر آن هم یکی از نقطه‌های اوج هنر یونانی به حساب می‌‌‌آیند. ساختمان پارتنون نشانه دموکراسی آتنی هم هست.
حالا وزارت فرهنگ یونان دارد این ساختمان را تعمیر و بازسازی می‌کند.
پارتنون نه تنها یکی از زیباترین و باشکوه ترین ساختمان‌های جهان است، بلکه از مهم‌ترین و بی‌نظیرترین آثار فرهنگی جهان هم به شمار می‌رود؛ به همین دلیل در خیلی از جاهای دنیا، سعی کرده‌اند عین آن را بسازند.
نمونه آنها، ساختمان «پارتنون» در پارک «سده» شهر «نَشویل» آمریکاست؛ در ساخت این ساختمان، کوچک‌ترین جزئیات هم از نمونه اصلی کپی شده. سازندگان این ساختمان برای هر قسمت از آن، قالب‌هایی از روی ساختمان اصلی تهیه کرده و به کمک این قالب‌ها، ساختمان جدید را ساخته‌اند.
مجسمه سیزده متری «آتِنا» هم بازسازی و در این ساختمان کار گذاشته شده است. این مجسمه هم از هر نظر مثل نمونه اصلی آن است که حالا در موزه بریتانیا در شهر لندن نگهداری می‌شود.
ساختمان پارتنون پارک سده، در اصل برای برگزاری نمایشگاهی در سال 1897 میلادی ساخته شد و حالا موزه شهر نِشویل است. در این موزه، مجموعه‌ای از آثار هنری به طور ثابت نگهداری و نمایشگاه‌های دوره‌ای هم در آن برگزار می‌شود.
